A
Ağıt: Ölen bir kimsenin gençliğine yıldır güzelliğini iyiliklerini, değerlerini virgülü arkanda bıraktıklarını acılarını, büyük felaketlerin acele etkilerinin dile getiren söz veya okunan ezgi, yazılan yazı
Alegori:1- Bir görüntü, bir yaşantı veya bir davranışını daha iyi kavranmasını sağlamak için göz önüne canlandırıp dile getirme.2- Bir sanat eserindeki üyelerin gerçek hayattan bir kere temsil etmesi durumu
Antoloji: Seçki,gerçek sanat eseri değerindeki örneklerin bir araya getirildiği derleme yapıtlar.
Atasözü: Uzun deneme ve gözlemlere karenin halka mal olmuş öğüt verici nitelikte söz.
B
Balat: Uyak örgüsü uyak türü ve dize sayısı bakımından birinin aynı it ben ve bir sunu ile başlayan yarım dersten oluşan eski bir Fransız koşuğu.
D
Deme: Genellikle Alevi şiirleri tarikatları ile ilgili konuları işleyen şiirlerine, kendilerine verilen ad.
Deneme: Herhangi bir konuda yeni ve kişisel görüşlere benzemiş bir anlatım içinde sunulan düzyazı türü
Destan: Tarih öncesi Tanrı, tanrıça virgülleri Tanrı ve kahramanlarla ilgili olan olayları konu alan şiir.
Devriye: Evrenin ve insanın Tanrıdan çıkıp Tanrıya dönmesi felsefesine göre Bu devir evrelerini anlatan tasavvuf koşuğu
Dolaylama: Tek kelime ile belirleyebilecek bir kavramın güçlü ve etkin bir anlatım için birden fazla kelime ile anlatma.
E
Edebi Dil: edebi değeri olan eserlerde kullanılan dil yazın dili
Edebi Eser: edebiyat türlerinden biri ile kaleme alınmış sanat değeri Taşıyan eserlerin her biri
Eleştiri: Bir edebiyat veya sanat eserini her yönüyle değerlendirerek anlaşılmasını sağlamak amacıyla yazılan yazı türü, tenkit, kritik.
Eleştirmen: Eleştiri yapan kimse, eleştirmenci
Epigraf: Bir eserin veya bir bölümün başında kullanılan açıklayıcı ve yönlendirici parça.
F
Fıkra: Gazete ve dergilerin belirli bir sınırlarında güncel konuları ele alan yazı türü
Folklor: Halk bilimi.
G
Gazel: Divan edebiyatında 5 15 bit arasında değişen, ilk dizileri birbiriyle, sonraki beyitlerin 2. genellikle konularında yazılan nazım biçimi
Güzelleme: halk edebiyatında Sevgi virgülü Aşk, tabiat gibi temalar işleyen lirik bir şiir türü.
İ
İlahi:Tanrı övmek ona dua etmek için yazılıp makamla okunan nazım.
İnceleme: Bir bilim veya sanat konusunu geniş biçimde açıklayan eser veya yazılı araştırma.
İstiare:Bir şeyi anlatmak için ona benzetilen başka bir şeyin adını eğreti olarak kullanma, eğretileme.
İzlenim:Bir durum veya olayın duyular yolu ile insan üzerinde bıraktığı etki, İntiba, İmaj.
K
Kafdağı: Genellikle Masallarda yer alan, dünyayı çevirdiğine inanılan arkasında cinlerin, tellerinin bulunduğu varsayılan zümrütten, hayali bir yer.
Karagöz:1- Bir bilinen bir gölge oyunu 2- bu oyunun baş kişisine verilen isim.
Karşılaştırmalı Edebiyat: Karşılaştırma yöntemi ile çeşitli edebiyatta arasındaki ilişkileri benzerlikleri tespit etmeyi amaçlayan bilim dalı mukayeseli edebiyat.
Kaside: Genellikle 31 Taksim 32 beyitten oluşan, bütün beyitleri İki düzine en baştaki beyit ile uyaklı olan ve çoğu kez büyüklerini övmek için yazılan Divan Edebiyatı şiir türü.
Kavram: Bir nesnenin veya düşüncenin zihindeki soyut ve genel tasarımı.
Kıt’a: Divan şiirinde genellikle 2 beyitten oluşan bir nazım biçimi.
Kinaye:1 – Düşünüleni dolaylı olarak anlatan söz. 2 – Üstü kapalı sistemli Birgül dokunaklı söz.3- Bir sözü gerçek anlamının dışında kullanma sanatı.
Koçaklama: Halk edebiyatında biçimi ne olursa olsun Birgül konusu yiğitlik Gürbüz Savaş Ürgüp kahramanlık olan veya bir kahramanı öven Birgül Kahramanlık duygularını canlandıran şiir, yiğitleme.
Koşma: Fazla okumak için hece ölçüsü ile yazılmış Birgül ilk kıtasının 1,2 ve 4 dizeleri ile öteki kıtalarının 4 düzenleri birbirleri ile kalan dizilerde kendi aralarında uyaklı Birgül konular sevgi ve doğa olayları olan şiir.
Koşuk: Bir şiir iki koşma, Türkü.
Kukla: Hareketli yerleri sanatçının parmaklarını iplik de bağlanarak oynatılan, hafif nesnelerden yapılmış insan ve hayvan figürleri.
Kuram: bir uygulamalardan bağımsız olarak ele alınan soyut bilgi. 2 belirgin bir konudaki düşüncelerin görüşlerin bütünü 3 sistemli bir biçimde düzenlenmiş birçok olayı açıklayan ve bir bilime temel olan kurallar, yasalar bütünüdür gün nazariye teori.
Kurmaca:1-Olmadığı halde varmış gibi tasarlanmış, kurgulanmış 2 tasarlanmış olay planlanmış.
L
Lirizm: Kişisel duyguların ilham yolu ile coşkulu ve etkili anlatımı.
M
Makale: Bilim Fen konuları ile siyasal, ekonomik ve toplumsal konuları açıklayıcı ve yorumlayıcı niteliği olan gazete veya dergi yazısı.
Mani: Genellikle 1,2 ve 4 dizeleri uyaklı olan daha çok hecenin Yedili ölçüsü ile söylenen halk şiiri.
Manzum: şiir biçiminde yazılmış.
Mecaz: 1- İlgi veya benzetme sonucu gerçek anlamından başka anlamda kullanılan söz 21 kelimeyi veya bir kavramı kabul edilenin dışında başka anlamlara gelecek biçimde kullanılan.
Meddah: Taklitler yaparak, hoş hikayeler anlatarak halkı eğlendiren sanatçı.
Mensur şiir: kıta şiir yönü ağır basan düzyazı, şiir.
Mersin:Divan edebiyatında ağıt.
AMesel: 1- Örnek alınacak söz. 2- atasözü. 3- Eğitici, hikaye ve masala verilen isim.
Mesnevi: 1- Her beyti ayrı bir Divan Edebiyatı nazım biçimi iki bu türdeki eserlerin genel adı.
Mitoloji:1- Mitleri doğuşlarını anlamlarını yorumlayan inceleyen bilim. 21 ulusal, bir dine ,özellikle Yunan, Latin uygarlığına ait bitlerin, efsanelerin bütününe verilen isim.
Muhammes: Divan edebiyatında Beşer dizelik bentlerden oluşan nazım biçimi.
Murabba: 450 bentlerden oluşan divan edebiyatı şiiri.
Münacat: Divan edebiyatında tanrıöven şiir türü veya şiirin bir bölümü.
Müstezat: Her dizesinde bir bir küçük Dize eklenmiş Divan Edebiyatı nazım biçimi.
N
Naat: Hz Muhammed’in niteliklerini övmek ondan şefaat dilemek amacıyla yazılan şiir.
Nefes: Bektaşi ozanlarının 1 gün tarikatları ile ilgili temaları işledikleri şiirler
Nesnel: Gerçeğe varmak amacıyla taraf tutmadan inceleme yapan hüküm veren, objektif.
Nutuk: Mürşitlerin tarikata girenlere yol göstermek için yazdıkları ,söyledikleri koşuk.
O
Orta oyunu: Sahne, perde, suflör kullanmadan Halkın ortasında oynanan Türk halk tiyatrosu. Ozan bir eski oğuzlarda Oğuz destanlarını okuyan saz şairi.
R
Ritim: Bir dizede, bir notada vurgu, uzunluk veya ses özelliklerinin bir gün durakların düzenli bir biçimde tekrarlanmasından Doğal ses uyumu.
Röportaj: Konusu bir soruşturma araştırma olan gazete veya dergi yazısı.
Rubai: Divan edebiyatında dört dizeden oluşan ve belli aruz kalıpları ile yazılan şiir.
S
Sagu: İslamiyet öncesi Türk edebiyatında ölen kişi için söylenen şiir.
Sefaretname: Osmanlılarda elçilerin, gittikleri Yabancı ülkeleri tanıtan yapıtları.
Semai: 8’li hece ölçüsü ile oluşturulmuş Halk Edebiyatı nazım biçimi.
Seyahatname: Bir yazarın gezip gördüğü yerlerde edindiği bilgi ve izlenimleri anlattığı eser.
Sohbet: Söyleşi.
Sone: İki dörtlük ve iki üçlükten oluşan, Batı Edebiyatı şiir biçimi.
Şarkı: Divan edebiyatında, Bestelenmek için dörtlükler bitiminde ve uyaklı yazılmış şiir biçimi
Ş
Şathiye: Tasavvuf konularını mizahlı bir biçimde işleyen, Coşkun halinde söylenen bir şiir türü.
T
Tasavvuf: Tanrının niteliğini ve evrenin oluşumunu varlık birliği esasına göre açıklayan dini ve felsefi akım.
Tekerleme: Birbirleriyle uyumlu hazır söz kalıbı.
Terciibent: Divan edebiyatında uyakları farklı bentlerden oluşan ve her bendin sonunda tekrarlanan bir beyit bulunan manzume biçimi.
Terkibibent: Divan edebiyatında uyakları farklı bendlerden oluşan ve her bendin sonunda kafiyeleri aynı birer beyti bulunan manzume biçimi.
Terzarima: Üçer dizelik bentlerden oluşan Batı Edebiyatı şiir biçimi.
Tevhit: Divan edebiyatında Allah’ı övmek için yazılan manzume.
Triyole: On dizeden oluşan, Batı Edebiyatı şiir biçimi.
Tuyuğ: Divan şiirinde mani biçiminde, aruzla yazılmış manzume.
Türkü: Hece ölçüsüyle yazılmış ve halk ezgileriyle bestelenmiş manzume.
U
Uyarlama: (Adaptasyon) bir eseri çevrildiği dilin, konuşulduğu toplumun yaşayışına, inançlarını uyarlama.
Üslup: Sanatçının görüş,duyuş,anlayış ve anlatıştaki özelliği veya bir türün,bir çağın kendine özgü anlatış biçimi,biçem tarz,stil.
V
Varsağı: Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yaşayan Varsak Türkleri’nin söyledikleri koşma.
Z
Zihniyet: Bir eserde bulunan görüş ve düşünüş biçimini ifade eden kavram.
Zümrüdüanka: Masallarda adı geçen ve gerçekte var olmayan bir kuş.
