Haseki Mâh-Peyker Kösem Valide Sultan, Osmanlı devlet yönetiminde etkin bir rol oynamış 30 yıl Valide Sultan olmuş, 20 yıl kadar da naip sıfatıyla Osmanlı Devleti’ni yönetmiştir.Haseki Sultan ve Valide Sultan. Osmanlı padişahı I. Ahmed’in eşi olup, padişah IV. Murad ve I. İbrahim’in annesidir. Osmanlı tarihinin en güçlü kadın sultanlarından birisi olarak kabul edilmektedir.
Rum asıllı veya Bosnalı olduğuna dair bilgiler bulunan Kösem Sultan’ın 1590 yılında Anastasya adıyla doğduğu, Bosna Beylerbeyi tarafından İstanbul’a Cariye olarak Topkapı Sarayı’nın girdiği rivayet edilir.
I. Ahmed’in devlet yönetimindeki kabiliyeti bilinmektedir. Kuvvetli bir kişiliği olan I. Ahmed, çocuk yaşta tahta geçmesine rağmen babası gibi başkalarının etkisi altında kalmadığını kanıtlamak konusunda çok titizdi. Kösem Sultan bu nedenle I. Ahmed döneminde siyasi işlerden uzak dursa da yine de isteklerini 1.Ahmed’e yaptırtmayı bilmiştir. Bu karakterde bir padişahı etkisi altına alacak kadar güzel ve zeki olduğu bilinen Kösem Sultan’ın 15 yaşındayken I. Ahmed’e Haseki olmuştur,IV. Murad, Süleyman, İbrahim ve Kasım adında şehzadelerin yanı sıra; Ayşe ve Fatma isminde kızları oldu.Kösem Sultan, I. Ahmed ölümüyle27 yaşında dul kaldı.Tahta çıkan II. Osman yaşı çok genç olmakla birlikte Kösem Sultan’ın devlet işlerine çok karışmasından dolayı annesi Valide Sultan Mahfiruz Hatice Sultan’ın yardımıyla onu eski saraya gönderdi.
Ta ki kendi oğlu IV. Murat’ı tahta çıkması ile tekrar Valide Sultan olarak Topkapı Sarayı’na yerleşti. IV. Murat tahta çıktığında 11 yaşındaydı bunu fırsat bilen Kösem Sultan artık oğlu adına devleti büyük ölçüde yönetmeye başladı.Sultan IV. Murad, çoğu zaman annesinin düşüncelerinin etkisi altında kalmaktan kurtulamadı.IV Murad’ın ölümünden sonra tahta geçen diğer oğlu I. İbrahim şehzadeliği döneminde sürekli öldürülme korkusu yaşadığı için psikolojisi bozuktu ve bu durum Osmanlı’da yönetim boşluğu doğurmuştur.Osmalı’yı yönetmeye hevesli olan Kösem Sultan harekete geçerek,oğlu İbrahim döneminde yeniden devlet işlerinde aktif görev üstlenmiştir.Kösem Sultan dört padişah döneminde devletin yönetimininen etkili kişisi oldu Bu dönemde herkes kendisine “vâlide-i muazzama” diyerek saygı göstermiştir.Hayır işlerinde de öncülük etmeyi prensip edinen Kösem Sultan, oldukça cömertti etrafındaki fakirlere yardımlarda bulunurdu. Her yıl Receb-i Şerif ayında tebdili kıyafetle arabaya binerek hapishanelere gitmiş; borcu yüzünden hapisanede yatan mahkûmların borçlarını ödemiş ve onların hapisten çıkmalarını sağlamıştır.
IV. Mehmed ,saray yönetimine çok karışan Kösem Sultan’ı annesi Hatice Turhan Sultan’ın yardımıyla Süleyman Ağa ve adamlarına Kösem Sultan’ı Harem’deki odaların birinde bulup öldürdüler . Kösem Sultan’ın cenazesi Eski Saray’a götürüldü,
Kösem Sultan, Harem’de öldürülen ilk Valide Sultan oldu. Kösem Sultan’ın cenazesi Sultan Ahmet Camii’ndeki I. Ahmet türbesine gömüldü.
