Sultan İkinci Abdülhamid, 21 Eylül 1842 tarihinde İstanbul’da doğdu. Babası Sultan Abdülmecid, annesi Tir-i Müjgan Kadın Efendi’dir. Annesi Çerkezdir. Sultan İkinci Abdülhamid çok küçük yaşta iken annesini kaybettiği için öksüz büyüdü ve onu üvey annesi Piristu Kadın yetiştirdi. Çocukluğunda çok zayıf bir bünyeye sahip olan Sultan İkinci Abdülhamid sık sık hasta olurdu. Babasının padişahlığı sırasında bu durumu yüzünden özel ilgi gördü. Çok hoşgörülü bir ortamda büyüdü. Kültür derslerinin yanında musiki dersleri aldı ve piyano çalmayı öğrendi.
Bekârlığı sırasında çok serbest bir hayat yaşayan Sultan İkinci Abdülhamid, evlendikten sonra tüm boş zamanını ailesiyle, çocuklarıyla geçirmeye başladı. Sultan İkinci Abdülhamid Osmanlının 34 padişahı 99 .islam halifesidir. Yıkılmak üzere olan Osmanlı Devleti’ni uyguladığı politikalarla 33 yıl ayakta tutmayı başarmış bir padişahtır. 1877 yılında Rusya, Osmanlı Devleti’ne savaş ilan etti; Romenler, Sırplar, Karadağlılar ve Bulgarlar, Rusya’nın yanında yer aldı. Osmanlı Devleti ise yalnızdı. Barış yapmaktan başka çaresi olamayan Osmanlı Devleti 1878 yılında Ayastefanos Antlaşması’nı imzaladı. Aynı yıl meclisin hükümetin işlerini bilerek zorlaştırdığını söyleyen II. Abdülhamid Meclis-i Meb’usan’ı süresiz olarak kapattı, 10 ay süren meclis denemesinden sonra tekrar devletin idaresi yavaş yavaş eline aldı.
1878 yılında İngiltere’nin isteği üzerine bir konferans düzenlendi ve bu konferansta Osmanlı Devleti hak ettiği muameleyi göremedi. Burada yapılan antlaşmaya göre Osmanlı Devleti Rusya’ya karşı ağır bir harp tazminatı ödeyecek, Kıbrıs İngiltere’ye bırakılacak, Bosna-Hersek Avusturya’nın olacak, Fransa Tunus’a bırakılacaktı; ertesi yıl ise İngiltere Mısır’ı türlü oyunlarla ele geçirdi. Burada ki hata düzgün bir dış politika izlenememesidir bunun en önemli nedenleri arasında Öyle ki hariciyelerimiz yabancı diplomatların etkisinde kalarak, devletin çıkarlarını gütmek yerine yabancı devletlerin çıkarlarına alet olmalarıdır.. Bu da İstanbul ve Berlin kongrelerinde Osmanlı Devleti’ni küçük düşürücü muameleye maruz bıraktı. Sultan Abdülhamid ise öncelikle nesilden nesile devam edecek bir dış politika oluşturdu. Kimseye güvenmediği için Yıldız Sarayı’nda en yakın adamlarıyla bir devlet idaresi kurdu ve kuvvetli bir hafiye teşkilatı görevlendirdi. Ayrıca dış politikadaki güçlükler ülke içinde padişahı sert bir tutuma yönlendirdi. Ülke içinde olaylar çıkartan Batılı devletlerin yanı sıra devlet adamlarının da entrikalarla dahil olması, Abdülhamid’i kurnazlıkla ağlarına düşürmek isteyenlere karşı üstün zeka ve müthiş politikasıyla padişahta kurnaz bir tutum sergiledi. Bunların dışında mali durumu kontrol edebilmek için ağır yük oluşturan savaşlardan kaçtı, daima idareli oldu, sade bir hayat yaşadı, devlet hazinesine el atmadığı gibi fedakarlıklarda bulunarak kendi kesesinden bile daha çok para harcadı.
Hayırsever ve cömert bir insan olan Sultan İkinci Abdülhamid, sıradan bir vatandaş gibi yaşardı. Yunan seferi sırasında, kendisine hazinede yeterli para bulunmadığı söylenince, atalarından kalma şahsî servetinden masrafları karşılamış, bunu devletten geri almamıştı.
Boş vakitlerini marangozhanede geçirir, Son derece şefkatli bir insan olan Sultan İkinci Abdülhamid’in kendisini öldürmek isteyenleri bağışlaması, dünya siyaset tarihinde ender rastlanan bir olaydır. Sultan İkinci Abdülhamid, kültüre önem vermiş ve eğitim konusunda hizmet verecek birçok mekân yaptırmıştır.
Güzel Sanatlar Akademisi, Ticaret ve Ziraat Okulları kuran Sultan İkinci Abdülhamid, ilk ve orta dereceli okullar, dilsiz ve kör okulları, kız meslek okulları da yaptırmıştır. Vilâyetlere liseler, kazalara ortaokullar kurmuş, ilkokulları köylere kadar ulaştırmıştır.
İstanbul’da Şişli Etfal Hastahanesi’ni ve Dârülaceze’yi kendi şahsi parasıyla yaptırdı. Hamidiye adı verilen içme suyunu borularla İstanbul’a getirtti. Karayollarını Anadolu içlerine kadar uzatan Sultan İkinci Abdülhamid, Bağdat’a ve Medine’ye kadar da demiryolları döşetmiştir. Büyük şehirlere atlı tramvay hatları yaptırmıştır. Abülhamid ‘tahtan indirmek isteyenler Selanik’ten gelen Mahmut Şevket Paşa komutasındaki Harekat ordusunun sayesinde apar topar şahsi eşyalarını bile almalarına fırsat verilmeden 38 kişilik ailesiyle beraber Selanik’e gönderildi. Harekat ordusundaki askerler Sultan ve ailesine oldukça kötü ve laubali davranmış ve saraydaki eşyaları açgözlülükle yağmalamışlardır.
1918 yılında vefat eden Sultan İkinci Abdülhamid ‘in Naaşı ,II. Mahmud’un Türbesine defnedimiştir.
