Ahmet Anzavur , 1864 yılındaki Çerkez sürgününde Kafkasya’dan göç ederek Marmara Bölgesi’ne yerleştirilen Ançok isimli bir Adige ailesine mensuptur. Çanakkale’nin Biga ilçesine bağlı İpkaye köyündendir. Anzavur, kız kardeşinin Sultan II. Abdülhamid’in sarayına cariye olarak alınması sayesinde zabitliğe tayin olarak Makriköy (Bakırköy) Jandarma Karakol Kumandanlığına getirilmiştir. Ahmet Anzavur, yaşamı boyunca ihtimam ve gösterişe bağımlılık derecesinde düşkün olmuş, kendini faziletli bir cengâver hatta diplomat olarak tanıtarak çevresinden sevgi ve saygı beklemiştir.
Alaylı bir subay olarak binbaşı rütbesiyle ordudan emekliye ayrılan Ahmet Anzavur, Büyük Savaş yıllarında Biga’da ikamet etmiş ve burada atçılık işleriyle meşgul olmuştur.Ayaklanması Kurtuluş Savaşı’na karşı Anadolu’da düzenlenen ayaklanmalardan biridir.Ahmet Anzavur’un fiili olarak ilk isyan teşebbüsü, Kuvâ-yı Milliye’nin önde gelen isimlerinden Hâcim Bey’i saf dışı bırakmak amacıyla 1919 yılının Ekim ayında İstanbul’dan Gönen ve Manyas’a hareket etmesiyle başlamıştır. Sabık mutasarrıf, “göğsümde iman, dilimde kuran, elimde ferman” gibi sloganlarla köy köy dolaşarak kendini ahaliye padişahın ve halifenin temsilcisi olarak takdim etmiştir. İsyan hareketi boyunca Anzavur’un cebren veya rıza yoluyla destek bulduğu Bandırma, Biga, Gönen, Karacabey, Kirmasti, Manyas, Susığırlık (Susurluk) gibi kazaların çoğunda Çerkez köyleri bulunmaktadır.Vaatleriyle kendisine katılan 500 ila 1000 adamla Susurluk’ta geçici karargâhını kuran Anzavur, Anzavur, burada Redd-i İlhak Cemiyeti’nin 1000 lirasını gasp etmiş, kışlayı ve kasabayı yağmalamış, askerleri terhis ederek aralarında iki obüsün de bulunduğu savaş araç ve gereçlerine el koymuştur.
İngiliz ve İstanbul Hükümeti’nce desteklenmiş olan Anzavur Ayaklanması’nın adı, ayaklanmaya önderlik eden Anzavur Ahmet’ten gelir.Anzavur İsyanları, Türkçeye Kuvâ-yi Milliye karşıtlığı anlamındaki “Anzavurluk” deyimini kazandırmıştır.
Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü’ne göre ise Anzavur’un faaliyet gösterdiği Konya ve Kırklareli havalisinde bu sözcük kinci, gaddar, azgın manalarını haizdir.Ahmet Anzavur, inatçı, tutucu, kibirli, gösterişi seven ve cahil cesaretine sahip kişiliğiyle nam salmıştır. Kendini çevresindekilere adeta bir evliya olarak tanıtmaya çalışmış, Kuvâ-yi Milliyecileri ise vatan hainliğiyle suçlamıştır.
Millî kuvvetler, harekâtın ikinci günü olan 15 Nisan 1920’de isyancılarla karşılaşmış ve Susurluk ile Kirmasti arasındaki Taşköprü mevkiinde gerçekleşen beş saatlik muharebe sonrasında Anzavur’a bağlı isyancılar dağıtılmıştır. Balya’da bulunan Gâvur İmam çetesi ise 16-17 Nisan gecesi Kumandan Kazım Bey’e bağlı kuvvetler tarafından etkisiz hale getirilmiştir.
Ahmet Anzavur, uğradığı şok karşısında kızgın olduğu Sadrazam Damat Ferid’den kendi kuvvetlerini ikmal edecek yeni bir Savaş Bakanı atamasını istemiş fakat bu talebi dikkate alınmamıştır. Mağlubiyetin ardından iki kol halinde Biga’ya kaçan şakiler sahile kadar kovalanmış, bazı asiler yabancı gemilere sığınırken kaçmayı başaramayanlar ise millî kuvvetler tarafından imha edilmiştir. Anzavur’un kendisi de 19 Nisan günü Karabiga üzerinden bir İngiliz gemisiyle yaralı vaziyette kaçmıştır.
1921 yılında Anzavur, emrine verilecek 250.000 kişilik bir Yunan ordusu ile Ankara’ya yürüyeceğine inanan Anzavur, yaveri Şevki ve yakın arkadaşı Dereköylü Selim’in itirazlarına rağmen İngilizlerle görüşmekte ısrarcı davranmıştır. Kendisine yazılan davet mektubunu kaleme alan tercümanın, toplantıyı önceden Kuvâ-yi Milliyeci Halit Bey’e haber vermesiyle Arnavut Ali, Çingene Ali, Yeniçiftlikli Mehmet Efe, Yeniçiftlikli Osman, Yeniçiftlikli Arif, Örtülüceli Mümin’in Selman, Dimetokalı Yılık Hasan gibi otuz kadar çeteci Anzavur ve adamlarını Karabiga yakınlarında pusuya düşürerek öldürmüştür.
Ölümünden sonra mezarı köylüler tarafından adeta bir türbeye dönüştürülmek istenmiş,Türk hükümeti buna izin vermemiştir.
Anzavur’un oğlu Kadri ise aynı sene İngilizler tarafından donatılarak emrindeki adamlarla birlikte babasının intikamını almak üzere Yunan adalarından Anadolu kıyılarına çıkarken yaralı olarak ele geçirilmiş, İngilizlerin tüm çabalarına rağmen askerî mahkemede yargılanarak idam edilmekten kurtulamamıştır.
Bölgeyi kılıç artıklarından temizlemek üzere ilerleyişini sürdüren Çerkez Ethem, 25 Nisan’da Biga’ya girmiş, isyancılardan 1 top, 1 makineli tüfek ve bol miktarda cephane ele geçirmiştir. Ayrıca Anzavurculara ait bir silah deposunda bulunan 3500 silah ile 750 sandık cephaneye de el konulmuştur. Çerkez Ethem’in anılarında Anzavur’a bağlı isyancılardan elde edilen silah ve mühimmatın bir kolorduyu donatabilecek miktarda olduğu belirtilmektedir.
İsyan sırasında asilere katılan Kirmasti Jandarma Merkez Karakol Kumandanı Başçavuş Abdullah, Ormankadı köylü Küçük Mehmet, İngiliz Muhipleri Cemiyeti’nin kurucularından emekli Kaymakam Hasan Bey ve Anzavur’un yerine vekil bıraktığı Çerkez asıllı Hacı Musa gibi isimler ise yakalanarak idam edilmişlerdir.
Emperyalist güçlerin güdümündeki Anzavur tehdidi, İngilizler için Çanakkale Boğazı’nın güvenliğini sağlamanın yanı sıra Ayvalık yöresinde Yunanlılarla çarpışan millî kuvvetleri yok etme gibi amaçlara hizmet etmiştir.
İsyanların halk nezdinde gördüğü desteğin ise Güney Marmara Çerkezistan Cumhuriyeti’nin kurulmasına yönelik İngiliz vaatleri ile Osmanlı İmparatorluğu’nda Çerkezlere tanınan bazı imtiyazların II. Meşrutiyet’ten sonra giderek azalması ve bundan İttihatçıların sorumlu tutulması gibi belli başlı sebepleri bulunmaktadır.Ancak aldığı her iç ve dış desteğe rağmen Kuvâ-yi Milliye karşısında tutunamayan Ahmet Anzavur, 1920 yılının Mayıs ayına doğru Milli Mücadele açısından ciddi bir tehdit olmaktan çıkmıştır.
Kaynak:Kültür ve Turizm bakanlığı
