I. Mustafa olarak da anılan (Şehzade Mustafa),Kanuni Sultan Süleyman’nın ilk eşi Mahidevran’dan olma oğludur. Kanuni’nin Manisa Sancakbeyliği görevindeyken doğmuştur.Oldukça zeki, cesur ve çalışkan olan Mustafa Yeniçeriler ve halk tarafından çok seviliyor ,dedesi Yavuz Sultan Selim’e benzetiliyordu.Ancak Kanuni’nin en gözde eşi Hürrem Sultan’dan da kendi oğullarından birinin tahta çıkmasını istiyor ve bunun için Damadı Rüstem Paşa ile birlikte türlü hile ve entirikalara başvurup ,Kanuni Sultan Sülayman’ı yalanlarla Mustafa’ya karşı doldurup ona karşı cephe alması için durmadan çalışıyorlardı.Hürrem Sultan Ve Rüstem Paşa ne sarayda ne de Yeniçeriler tarafından sevilmiyordu. Böylece şehzade Mustafa’ya taht konusunda rakipleri çıkmıştır. Tahta hangi şehzade çıkacak beli idi. Devlet geleneklerine göre şehzadeler deneyim kazansın diye sancaklara gönderilirdi. Burada şehzadeler halkın sorunlarını, devlet işlerini öğrenirlerdi. Daha sonra bu gelenek kaldırılmış kafes sistemine geçilmiştir. Bu yüzden daha sonraki yüzyıllarda tahta geçen padişahlar, deneyimsizlikten devleti doğru yönetememişlerdir. Şehzade Mustafa’da on sekiz yaşındayken 1533 yılında Saruhan Sancak Beyi olarak, sekiz yıl Manisa’da görev yapmıştır. Bu süre sonrasında Amasya Sancak Beyliğine atandı. Yerine Manisa’ya babası Kanuni tarafından tahtın varisi olarak gördüğü Şehzade Mehmet atanır ,ancak 1543’te Şehzade Mehmet ölünce yerine Hürrem Sultan Ve Rüstem Paşa’nın çabalarıyla Şehzade Selim getirilir.
Şehzade Mustafa kendisine verilen her görevinde başarılıdır. Devletin doğu sınırlarını güvence altında tutar. Askerlerde bu durumları izler. Şehzade Mustafa burada da altı yıl görev yaparak Konya Sancak Beyliğine atanır. Batıda “Muhteşem Süleyman”diye nam salan padişah yaşlanmıştır. Yeniçeri onu padişah olarak Mustafa’yı görmek istemektedir. Bu söylentiler Kanuni ‘nin de kulağına gelmiştir. Tahtın varisi kim olursa kardeşlerini öldürebilirdi. Bu acı veren bir haktır; ama Osmanlının altı yüz yıl hüküm sürmelerini sağlamıştır.Rüstem Paşa, gizlice şehzadenin mührünü kazıttı. Şehzade Mustafa’nın ağzıyla İran Şahı Tahmasb’a bir mektup yazdı. Şahın cevaben yazmış olduğu mektubu da ele geçirdi. Bu sahte mektupları padişaha gösterdi bu duruma çok üzülen ve sinirlenen Kanuni Şehzade olsa da, Devlete isyanın cezası ölümdür diyerek Nahcıvan seferine giderken Konya’da konakladığı otağında ,Mustafa’yı yedi tane dilsiz cellata acımasızca boğdurmuştur.Öldürüldüğünde 38 yaşında idi.Bazı rivayetlere göre cellatlara karşı cesurca direnen Mustafa’yı öldürebilmek için baltada kullandıkları söylenir. Hatta kardeşi Şehzade Cihangir o sırada yan çadırda bulununuyordu bütün boğuşma seslerini duyan şehzade bu olay sonrası akli dengesini kaybedip kısa süre sonrada Halep’te vefat etti.Kendisini çok seven ikinci vezir Kara Ahmed Paşa Mustafa’yı dikkatli olması konusunda uyarmasına karşılık arkasından çevrilen entrikaları bilmediği için babasının ,kendisini öldürtebileceğine inanmadı.Akşama doğru babasının otağından kendisine doğru üzerinde kağıt bulunan bir ok atıldı. Kağıtta, babasının otağına kesinlikle gitmemesi, aksi halde babasının onu öldüreceği yazılı not gelmesine rağmen yine de babasının elini öpmek için ,ona olan saygı ve sevgisinden o otağa gitmiştir.
Şehzade Mustafa herkes tarafından sevilen bir şehzadeydi. Askerin sıkıntısıyla ilgilenirdi. Gönüllerini hoş tutardı. Alimlere büyük saygısı vardı. Kendisi de alimdi, şairdi.Cenazesi Bursa Sultan Murad Türbesine defnedilmiştir.Annesi Mahidevran’da aynı türbede yatmaktadır.
